Muzeum Sztuki Współczesnej w Tokio (MOT) przygotowuje zakrojoną na szeroką skalę prezentację twórczości Sol LeWitta, podkreślając, jak jego systemy, instrukcje i myślenie modularne przesunęły akcent w sztuce powojennej z obiektu na ideę. Wokół pojęcia „open structure” zgromadzono rysunki ścienne (wall drawings), struktury trójwymiarowe, prace na papierze oraz książki artystyczne; muzeum określa pokaz jako pierwsze tak obszerne ujęcie LeWitta w publicznej instytucji w Japonii. Kuratorką wystawy jest Ai Kusumoto (MOT), a realizacja powstaje we współpracy z Estate of Sol LeWitt. W centrum znalazły się planowanie, zbiory reguł i procedury seryjne jako napęd dzieła. Perspektywa kuratorska jasno pokazuje, jak to podejście zdefiniowało na nowo kwestię autorstwa i instytucyjnego „życia po życiu” dzieł.
Wystawa akcentuje sformułowaną przez LeWitta praktykę konceptualną, w której planowanie poprzedza i ukierunkowuje realizację. Narracja kuratorska podkreśla pierwszeństwo planu przed produktem, co znajduje odzwierciedlenie w doborze prac — m.in. w realizacjach modularnych, łączących jednostki sześcienne i pokazujących, jak progresja seryjna determinuje formę, jak w strukturze One, Two, Three, Four, Five as a Square. Zebrane prace przedstawiają pracownię LeWitta jako miejsce projektowania procedur możliwych do wykonania przez innych bez naruszenia intencji artystycznej. Muzeum uznaje ten aparat pojęciowy za klucz do zrozumienia szerszego wpływu artysty na wytwarzanie, obieg i reinstalację dzieł.
Jednym z rdzeni prezentacji są rysunki ścienne — wieloletni projekt LeWitta — wykonywane przez przeszkolone zespoły na podstawie jego pisemnych instrukcji lub diagramów. Po ekspozycji ściany często są ponownie malowane, co podkreśla prymat procedury i „przenośność” idei. MOT pokazuje sześć przykładów, by unaocznić, jak zbiór zasad przekłada się na linie, łuki i pola w konkretnych warunkach każdej sali. W tym formacie autorstwo rozkłada się świadomie między koncepcję źródłową a ręce realizatorów, a trwałość rozumiana jest jako powtarzalność, a nie wyłącznie materialna odporność. Rysunki ścienne ujawniają działanie systemu w czasie rzeczywistym, zmieniając galerię w przestrzeń, gdzie instrukcje przybierają materialną postać.
© 2025 The LeWitt Estate / Artists Rights Society (ARS), New York. Courtesy Paula Cooper Gallery.
Choć wielu odbiorców kojarzy LeWitta z ascetycznymi czarno-białymi schematami i „szkieletowymi” strukturami, pokaz uwzględnia także fazy z bardziej złożonymi formami i nasyconym kolorem. Muzeum odczytuje te zmiany jako konsekwentne poszerzenie metody, a nie zerwanie: proste systemy i klarowne instrukcje pozostają, równocześnie rozszerza się spektrum ekspresyjne pracy opartej na regułach. Efektem jest dorobek wyraźnie zakotwiczony w logice proceduralnej, a zarazem eksplorujący różne rejestry wizualne — od oszczędnych progresji liniowych po intensywne pola barwne. Przez wszystkie te przejścia niezmienny pozostaje nacisk na instrukcję, serialność i rozumowanie modularne.
Najpełniej pojęcie „open structure” ujawnia się w kubicznych realizacjach LeWitta, w których usunięto lica brył, pozostawiając widoczne krawędzie konstrukcyjne. Odsłonięcie „rusztowania” czyni czytelną samą konstrukcję: co uznajemy za jednostkę, jak postępuje sekwencja i gdzie system dopuszcza wariację. W serii powszechnie określanej jako Incomplete Open Cube brak określonych krawędzi sugeruje formę uchwyconą w trakcie przemiany — mniej jako obiekt zamknięty, bardziej jako propozycję tego, jak można generować, rekonfigurować i odczytywać kształt. Muzeum widzi w tym demontaż ideału perfekcji i niezmienności, zgodny z zainteresowaniem LeWitta regułami otwierającymi możliwość zmiany. Rzeźby funkcjonują jak diagramy w przestrzeni, zapraszając widzów do odtworzenia reguł, które je wytworzyły.
Nawet przy precyzyjnych instrukcjach każda realizacja ścienna rejestruje uwarunkowania miejsca i interpretację wykonawców. Przestrzeń, powierzchnia, skala i „ręka” wpływają na rezultat, a ta zmienność traktowana jest jako integralny składnik dzieła, nie jako wada. Muzeum łączy takie stanowisko z rozumieniem idei jako „współdzielnych” — sztuki jako zbioru propozycji, które inni mogą kontynuować na określonych warunkach. Teza wykracza poza retorykę; jest wpisana w proceduralne życie prac, które można reinstalować, adaptować do nowych kontekstów i za każdym razem odnawiać. Zmienność nie jest ustępstwem, lecz cechą wbudowaną w sztukę stawiającą na krążenie idei, a nie na utrwalenie jedynego obiektu.
Pokaz podkreśla także działalność wydawniczą LeWitta i jego rolę w tworzeniu kanałów dystrybucji sztuki opartej na ideach poza rynkami tradycyjnymi. Aby swobodniej upowszechniać koncepcje, artysta przygotował liczne książki artystyczne i współzałożył w Nowym Jorku Printed Matter wraz z m.in. krytyczką Lucy R. Lippard — organizację poświęconą dystrybucji publikacji artystów poza konwencjonalnymi kanałami. Prezentacja zestawia ten dorobek z tą samą filozofią, która rządzi rysunkami ściennymi: zobowiązaniem do procedur możliwych do przekazania, zrozumienia i realizacji przez wielu. Książki i instrukcje działają tu jak równoległe nośniki — oba traktują reprodukowalność i dyfuzję jako kluczowe składniki znaczenia dzieła.
W szerszym horyzoncie praktyk współczesnych muzeum lokuje LeWitta wśród centralnych postaci zwrotu ku dziełom pojmowanym jako przestrzenie myślenia, a nie wyłącznie jako pojedyncze obiekty kontemplacji. Jego teksty i praktyka stanowią punkt odniesienia dla sztuki instrukcyjnej i konceptualnej, w której reguły, algorytmy i systemy modularne stają się narzędziami generatywnymi zamiast ograniczeń. Re-konfigurując znane struktury — siatki, sześciany, sekwencje — artysta otwiera twórczą szczelinę wewnątrz porządku, sugerując, że struktura może otwierać możliwości zamiast je domykać. Wystawa argumentuje, że to dziedzictwo pozostaje aktualne, kształtując dyskusje o procesie, reprodukowalności i odpowiedzialności instytucjonalnej.
Ujęcie kuratorskie zachęca, by czytać galerię jako środowisko, w którym idee rozwijają się poprzez procedurę, a nie jako magazyn odrębnych obiektów. Linie, łuki i jednostki modularne ukazane są jako ślady aktywności konceptualnej, a nie sygnatury indywidualnej ekspresji. Pokaz skłania do uważnej obserwacji, jak proste reguły generują złożoność i jak rozproszone autorstwo — między artystą, zespołami wykonawczymi i instytucjami — przekształca utrwalone wyobrażenia o wyjątkowości dzieła. W tej lekturze wkład LeWitta to zestaw zasad operacyjnych tworzenia i wspólnego udostępniania sztuki w przestrzeni publicznej: klarowne instrukcje, otwarte struktury i gotowość, by idee krążyły.
Dla zwiedzających: wystawa odbywa się w Exhibition Gallery 1F w Museum of Contemporary Art Tokyo. Godziny otwarcia: 10:00–18:00 (kasa czynna do 30 minut przed zamknięciem); galerie są nieczynne w poniedziałki oraz w inne dni wskazane przez muzeum. Bilety: dorośli — 1 600 jenów; studenci uczelni wyższych i odwiedzający powyżej 65. roku życia — 1 100 jenów; uczniowie szkół średnich i gimnazjalnych — 640 jenów; wstęp bezpłatny dla dzieci w wieku szkolnym (szkoła podstawowa) i młodszych. Informacje: +81-3-5245-4111 (centrala). Aktualności i szczegóły dojazdu dostępne są na stronie muzeum. Organizacja: Museum of Contemporary Art Tokyo, prowadzone przez Tokyo Metropolitan Foundation for History and Culture, we współpracy z Estate of Sol LeWitt; kuratorka: Ai Kusumoto.
Czas trwania wystawy: 25 grudnia 2025 — 2 kwietnia 2026.
