Ryan Murphy przez ponad dwie dekady zbudował jedną z najbardziej rozpoznawalnych sygnatur w amerykańskiej telewizji. Jego seriale przecinają gatunki – od musicalu i dramatu medycznego po błyszczące thrillery oraz antologie true crime – i przeorały myślenie stacji i platform o franczyzach. Po głośnym kontrakcie z Netfliksem w 2018 r. w 2023 r. wrócił do 20th Television (Disney), gdzie powstały jego hity: Glee, American Horror Story i American Crime Story. Efekt? Portfolio, które dziś żyje równocześnie na ABC i FX (z oknami w Hulu/Disney+) oraz na Netfliksie – konfiguracja rzadka i dowód długowieczności showrunnera, który potrafi łączyć świeżość z ciągłością.
Początki i przełomowe momenty
Murphy debiutował pod koniec lat 90. Popular (1999–2001) zdradzał już jego upodobanie do ostrych charakterów i gwałtownych zmian tonu. Przełom nadszedł wraz z Bez skazy (Nip/Tuck, FX, 2003–2010) – prowokacyjnym dramatem o chirurgach plastycznych, który ugruntował cechy jego języka: barokowe zwroty akcji, moralne szarości i wielkie, pamiętne sekwencje.
Globalną rozpoznawalność przyniosło Glee (Fox, 2009–2015), współtworzone z Bradem Falchukiem i Ianem Brennanem. Komediowy musical o szkolnym chórze stał się fenomenem popkultury: płyty na listach, trasy koncertowe i wczesna nagroda Emmy dla Murphy’ego za reżyserię pilota. Glee udowodniło, że cotygodniowy musical może łączyć masową widownię z długotrwałą rozmową kulturową.
Antologia jako format: American Horror Story i American Crime Story
Najbardziej wpływową innowacją Murphy’ego okazała się nowoczesna antologia – z gwiazdorskim zespołem i „resetem” co sezon. Wspólnie z Falchukiem uruchomił American Horror Story (FX, od 2011): serial co roku odmienia grozę – od domu na wzgórzu po Asylum, Coven i Hotel – z tym samym trzonem obsady w nowych rolach. Model stał się rynkowym punktem odniesienia.
W wersji faktograficznej powstało American Crime Story (FX, 2016–2021). Sprawa O.J. Simpsona zdefiniowała markę; Zabójstwo Versace utrwaliło prestiż cyklu i przyniosło kluczowe nagrody. Po drodze Murphy przetestował slasherową satyrę Królowe krzyku (Scream Queens, 2015–2016) i otworzył antologię o słynnych zatargach – Konflikt (Feud, FX, 2017– ), którą w 2024 r. ożywił sezon Konflikt: Capote kontra socjeta.
Etap Netflixa: dziewięciocyfrowy zakład i megahity
W 2018 r. Murphy podpisał wieloletnią umowę z Netfliksem. Wczesne projekty – Wybory Paytona Hobarta (The Politician, 2019–2020), Hollywood (2020) i Ratched (2020) – solidnie zasiliły katalog, choć bez efektu sejsmicznego z czasów FX. W 2022 r. przyszło jednak podwójne uderzenie: Dahmer – Potwór: Historia Jeffreya Dahmera (DAHMER – Monster: The Jeffrey Dahmer Story) stał się jednym z najchętniej oglądanych tytułów platformy, a Obserwator (The Watcher, 2022) szturmował globalne zestawienia.
Sukces przeformatował Monster w stałą antologię. W 2024 r. Netfliksowy cykl rozwinęły Potwory: Historia Lyle’a i Erika Menendezów, łącząc skrupulatną rekonstrukcję z nerwem thrillera. Równolegle Obserwator ugruntował status filaru „dreszczowcowego” ramienia serwisu.
Powrót do Disneya i strategia „na dwa fronty”
Po wygaśnięciu kontraktu ekskluzywnego Murphy w 2023 r. wrócił pod parasol Disney/20th Television – reaktywując łańcuch dostaw ABC/FX (z dystrybucją w Hulu/Disney+), podczas gdy netfliksowe franczyzy działają swoim torem. Strategia jest dwutorowa: z jednej strony pipeline Disneya dla anteny otwartej, kablówki i własnego streamingu; z drugiej – globalne antologie true crime w Netfliksie. Układ skrojony pod dzisiejszą hybrydową telewizję, w której platformy i tradycyjne kanały współistnieją.
ABC: odnowione przyczółki 9-1-1 i medyczny eksperyment na morzu
W eterze 9-1-1 – stworzone z Falchukiem i Timem Minearem – w 2024 r. przeniosło się z Foxa do ABC i szybko odzyskało czwartkową dominację; premiera 9. sezonu została wyznaczona na 9 października 2025 r. Transfer do ekosystemu Disneya dał większą ekspozycję i oczywiste zaplecze streamingowe w Hulu/Disney+.
Murphy sprawdził też szpitalny high concept w Doktor Odyssey (Doctor Odyssey, ABC, 2024–2025) – dramacie rozgrywającym się na pokładzie luksusowego wycieczkowca. Mimo oryginalnego miejsca akcji i rozpoznawalnej obsady (Joshua Jackson, Don Johnson) produkcja zatrzymała się na jednym sezonie – symptom dzisiejszego, mało tolerancyjnego dla ryzyka rynku broadcastowego. 9-1-1: Teksas (9-1-1: Lone Star) zakończyło emisję na początku 2025 r. po pięciu sezonach, a ABC szykuje rozwinięcie uniwersum w postaci 9-1-1: Nashville na sezon 2025/26.
FX: prestiż i dreszcze
W FX współpraca utrzymuje kreatywną iskrę. American Horror Story wciąż zmienia skórę, Konflikt: Capote kontra socjeta (2024) przywrócił antologii blask obsadowy, a Makabreska (Grotesquerie, 2024) dostarczyła współczesnego horror-thrillera z Niecy Nash-Betts w roli głównej. Ramię FX pozostaje laboratorium formy i tonu – z natychmiastową wartością katalogową na streamingu.
Nagrody i wyróżnienia
Murphy zdobył sześć Primetime Emmy – za reżyserię i produkcję, od pilota Glee po The Assassination of Gianni Versace: American Crime Story. W 2019 r. otrzymał także nagrodę Tony jako producent broadwayowskiego wznowienia Chłopcy z paczki (The Boys in the Band, film Netfliksa z 2020 r.). W 2023 r. uhonorowano go Carol Burnett Award na Złotych Globach – za całokształt pracy w telewizji. Poza samymi statuetkami Murphy uchodzi za „generator rozmowy”: jego seriale uruchamiają debatę, oglądalność i możliwości ekspansji marek.
Architekt franczyz z małym, zgranym trzonem
Długowieczność Murphy’ego bierze się też z metody. Zaufany rdzeń – Brad Falchuk, Ian Brennan, Tim Minear oraz producentka Alexis Martin Woodall – pozwala prowadzić kilka projektów naraz: jeden sezon w pokoju scenarzystów, drugi na planie i rozwijany równolegle pilot. Zwłaszcza antologia jest magnesem dla gwiazd: zobowiązanie na jeden sezon ułatwia zbudowanie obsad A-list bez wieloletnich kontraktów.
Dopasowany do nowej ekonomii telewizji
Kontrakt z Netfliksem z 2018 r. symbolizował ofensywę inwestycyjną streamerów. Powrót do Disneya w 2023 r. oddaje fazę racjonalizacji: mniej „czeków in blanco”, więcej lewarowania rozpoznawalnych IP i planowania multiplatformowego. Portfolio Murphy’ego – pół na pół między zarządzaniem markami a nowymi zakładami – wpisuje się w tę rzeczywistość: ABC korzysta z wytrzymałości 9-1-1, FX kuratoruje tytuły prestiżowe, a Netflix skaluje Potwory jako zrozumiałą globalnie antologię true crime.
Najświeższe akcenty – i co dalej
Broadcast. 9-1-1 pozostaje koniem pociągowym ramówki ABC i wraca jesienią 2025 r. z sezonem 9. Spin-off. 9-1-1: Nashville poszerzy uniwersum o nowy, wyrazisty krajobraz.
Streaming. Na Netfliksie marka Potwory ugruntowała cykliczny charakter: po Dahmer – Potwór: Historia Jeffreya Dahmera przyszły Potwory: Historia Lyle’a i Erika Menendezów. Obserwator domyka flankę thrillerową serwisu.
Kabel/FX. Konflikt: Capote kontra socjeta reanimował prestiżową antologię, a Makabreska odpowiada na głód współczesnych dreszczowców o wyrazistej stronie wizualnej.
„Playbook” Murphy’ego – dlaczego działa
- Wyraziste koncepty. Procedural o spektakularnych interwencjach (9-1-1), szpital na pełnym morzu (Doktor Odyssey), true crime w skali „wydarzenia” (Potwory).
- Antologia jako magnes. Historie zamknięte w sezonach pozwalają angażować gwiazdy bez trwałych zobowiązań.
- Rozpoznawalna estetyka. Nasycone barwy, mocne scenografie, energetyczne needle dropy i sceny „pod trailer” – stylistyka, która dobrze „podróżuje” międzynarodowo.
- Organizacja przemysłowa. Czytelne show bibles, praca równoległych ekip i rygor montażowy – przepis na wolumen z jakością.
Filmografia wybrana i kamienie milowe
Przekrój seriali pokazuje skalę: Bez skazy (Nip/Tuck); Glee; American Horror Story (oraz spin-off American Horror Stories); American Crime Story (Sprawa O.J. Simpsona, Zabójstwo Versace); Królowe krzyku (Scream Queens); 9-1-1 i 9-1-1: Teksas; Konflikt/Konflikt: Capote kontra socjeta; Wybory Paytona Hobarta (The Politician); Hollywood; Ratched; Dahmer – Potwór: Historia Jeffreya Dahmera; Potwory: Historia Lyle’a i Erika Menendezów; Obserwator; Makabreska (Grotesquerie); oraz eksperyment broadcastowy Doktor Odyssey. W kinie: Biegając z nożyczkami (Running with Scissors, 2006) i Jedz, módl się, kochaj (Eat Pray Love, 2010). Jako producent – także Chłopcy z paczki (The Boys in the Band, film Netfliksa z 2020 r.).
Perspektywy
Jesienią 2025 r. Murphy znów działa na wielu platformach: 9-1-1 jako witryna ABC, 9-1-1: Nashville na starcie, Konflikt i Makabreska wzmacniają tożsamość FX, a Potwory i Obserwator wyznaczają rytm w Netfliksie. W hybrydowej telewizji, gdzie linear i streaming uczą się współegzystować, niewielu producentów równie zręcznie łączy opiekę nad franczyzami z premierami nowości. Murphy dalej pisze własne reguły – a rynek, jak dotąd, dotrzymuje mu kroku.
