Świat dziecięcych influencerów, wart miliardy dolarów, kusi obietnicą sławy i fortuny zdobywanej dzięki pozornie niewinnym filmom w internecie. Jednak za fasadą wiralowych wyzwań i rodzinnych chwil kryje się często mroczniejsza rzeczywistość. Nowy, trzyczęściowy serial dokumentalny Netfliksa zatytułowany „Zła sława: Ciemna strona kidfluencingu” rzuca światło na ten fenomen, koncentrując się na głośnej sprawie Piper Rockelle i niepokojących oskarżeniach wobec jej matki i menedżerki.
Blask i cień „Kidfluencingu”
Fenomen „kidfluencingu” stał się wielomiliardową gałęzią reklamy w mediach społecznościowych, a dzieci stały się jednymi z najbardziej pożądanych i najlepiej opłacanych osobowości w internecie. Dla wielu młodych ludzi bycie gwiazdą YouTube’a czy TikToka jest dziś bardziej atrakcyjne niż tradycyjne marzenia, jak zostanie astronautą. Najlepsi dziecięcy influencerzy mogą generować zdumiewające przychody, sięgające nawet milionów dolarów rocznie, a ich kanały przyciągają miliardy wyświetleń. Dochody pochodzą z płatności od marek za treści sponsorowane, udziału w przychodach z reklam generowanych przez platformy oraz sprzedaży markowych produktów. Influencerzy z ponad milionem obserwujących mogą zarobić 10 000 dolarów lub więcej za pojedynczy post sponsorowany.
Platformy takie jak YouTube, TikTok i Instagram są głównymi arenami tego zjawiska. Ponieważ większość z nich wymaga, aby użytkownicy mieli co najmniej 13 lat, konta młodszych dzieci są zazwyczaj zakładane i zarządzane przez rodziców. To właśnie rodzice odgrywają kluczową rolę, budując biznes wokół postrzeganej sympatii i internetowych wybryków swoich dzieci.
Sprawa Piper Rockelle w centrum uwagi „Zła sława”
Serial dokumentalny „Zła sława” skupia się na historii Piper Rockelle, której popularność w internecie gwałtownie wzrosła dzięki skomplikowanym żartom, modnym wyzwaniom i treściom o zauroczeniach, tworzonym wraz z grupą młodych przyjaciół znaną jako „The Squad”. Dokument, opierając się na wstrząsających relacjach byłych współpracowników, bada zarzuty wyzysku, manipulacji i nadużyć, które miały miejsce za kulisami.
Centralnym punktem są oskarżenia skierowane przeciwko matce i menedżerki Piper, Tiffany Smith. Byli członkowie „The Squad” opisują w serialu szereg manipulacji i nadużyć. Twierdzili, że byli często poddawani emocjonalnemu, fizycznemu i obraźliwemu środowisku przez panią Smith, zarówno na planie, jak i poza nim, podczas sesji nagraniowych na kanał YouTube Piper.
Etyczne dylematy i brak regulacji
Przypadek Rockelle rozgrywa się na tle dynamicznie rozwijającego się sektora kidfluencingu, który zmusza do konfrontacji ze złożonymi kwestiami etycznymi. Kluczowa debata dotyczy tego, czy działalność ta stanowi pracę dzieci. Krytycy wskazują na ustrukturyzowany charakter tworzenia treści, zobowiązania umowne i znaczne zaangażowanie czasowe jako wyraźne wskaźniki pracy. Jednak kidfluencing często funkcjonuje w „szarej strefie” regulacyjnej, poza zakresem tradycyjnych praw dotyczących pracy dzieci, zwłaszcza gdy praca odbywa się w domu i jest zarządzana przez rodziców.
Pojawiają się również głębokie obawy dotyczące podstawowych praw dzieci:
- Zgoda i prywatność: Czy małe dzieci mogą świadomie wyrazić zgodę na globalne rozpowszechnianie intymnych, czasem krępujących szczegółów ze swojego życia? Prawo wymaga zgody rodzica, ale rodzic zarządzający kanałem często ma bezpośredni interes finansowy w udostępnianiu treści, co tworzy konflikt interesów. Praktyka ta, znana jako „sharenting”, tworzy trwały ślad cyfrowy, którego dzieci mogą później żałować, i naraża je na potencjalne zagrożenia online.
- Wpływ psychologiczny i rozwojowy: Eksperci i byli kidfluencerzy ostrzegają przed potencjalnymi konsekwencjami psychologicznymi. Ciągła presja na wyniki, kreowanie „autentycznego” ja na potrzeby kamery, utrata prywatności, narażenie na negatywne komentarze i cyberprzemoc oraz potencjalne poświęcenie normalnych doświadczeń dzieciństwa mogą negatywnie wpływać na kształtowanie tożsamości i zdrowie psychiczne.
- Uprzedmiotowienie dzieciństwa: Kidfluencing grozi przekształceniem dzieci i ich doświadczeń w towary rynkowe. Dzieci stają się „cyfrowym kapitałem”, a ich uroda, wybryki, a nawet wrażliwość są wykorzystywane do celów komercyjnych. Badania sugerują potencjalne naruszenia Konwencji ONZ o Prawach Dziecka, w tym prawa do prywatności, wolności wypowiedzi i ochrony przed wyzyskiem ekonomicznym.
W stronę regulacji: Pierwsze kroki prawne
Przez lata branża kidfluencingu działała przy minimalnym nadzorze. Istniejące przepisy dotyczące pracy dzieci często nie mają zastosowania ze względu na wyjątki dla artystów lub dzieci zatrudnianych przez rodziców. Jednak rosnąca świadomość potencjalnego wyzysku powoli napędza działania legislacyjne.
Francja stała się światowym liderem, wprowadzając kompleksowe przepisy traktujące dziecięcych influencerów poniżej 16 roku życia podobnie jak dziecięcych aktorów. Wymagają one m.in. zezwolenia rządowego, ograniczają godziny pracy, nakazują odkładanie znacznej części dochodów na powierniczy rachunek i przyznają nieletnim „prawo do bycia zapomnianym”. Kolejne ustawy wzmocniły ochronę, wymagając jasnego oznaczania treści sponsorowanych i zakazując promocji ryzykownych produktów.
W Stanach Zjednoczonych działania są fragmentaryczne i koncentrują się głównie na ochronie finansowej, rozszerzając istniejące „prawa Coogana”. Przepisy te, nazwane na cześć gwiazdy kina niemego Jackie Coogana, którego rodzice wydali jego zarobki, tradycyjnie wymagają odłożenia części dochodów dziecka-aktora na fundusz powierniczy. Stany takie jak Illinois, Kalifornia i Minnesota przyjęły przepisy wymagające tworzenia funduszy powierniczych dla dziecięcych twórców treści online, a niektóre przyznają również prawo do żądania usunięcia treści opublikowanych w dzieciństwie. Podobne projekty ustaw są rozważane w innych stanach.
Konkluzje prawne i daty
W kontekście sprawy Piper Rockelle, pozew złożony przez nastoletnich twórców treści przeciwko Tiffany Smith został rozstrzygnięty ugodą. Ugoda ta, zawarta bez przyznania się do odpowiedzialności, formalnie zakończyła batalię sądową, ale publicznie nie rozstrzygnęła zarzutów. Pozwala ona oskarżonym na zarządzanie narracją i kontynuowanie działalności bez prawnego stwierdzenia winy. Dokument „Zła sława” stanowi w tym kontekście kontr-narrację, wzmacniając głosy oskarżycieli.
Jeśli chodzi o daty wprowadzenia regulacji, ustawa w Illinois weszła w życie w lipcu 2024 roku, a przepisy w Kalifornii obowiązują od stycznia 2025 roku. Ugoda w sprawie Rockelle została zawarta w październiku 2024 roku na kwotę 1,85 miliona dolarów. Francuskie ustawy dotyczące influencerów i sharentingu zostały uchwalone odpowiednio w październiku 2020, czerwcu 2023 i lutym 2024 roku.
Gdzie oglądać „Zła sława: Ciemna strona kidfluencingu”
